Anifeiliaid di-asgwrn-cefn Cymru

Fel arfer, mae infertibratiaid yn anodd iawn eu gweld ond, er hynny, maen nhw’n amlwg iawn ym mioamrywiaeth Cymru, fel ym mhobman. Mae’n debyg fod yna, rhwng y tir a dŵr croyw yng Nghymru, fwy na 20,000 o wahanol rywogaethau o facro-infertibratiaid ac, fel enghraifft o'u helaethrwydd, amcangyfrir fod yna fwy o gorrynod mewn cae tri hectar nag sydd yna o ddefaid yng Nghymru. Mae infertibratiaid i’w canfod ym mhob cynefin posibl, o gilfachau mewn creigiau rhwng y llanw i sgri ar ben ein mynyddoedd, o nythod adar i fwsoglau'n llawn dŵr ar ymylon ein rhaeadrau. Mae’r amrywiaeth anghygoel hyn yn bosibl oherwydd bod y cynefinoedd arbenigol sydd gan lawer o rywogaethau wedi’u ffurfio o ganlyniad i addasu i amodau amgylcheddol penodol.

Maen nhw hefyd yn hynod o bwysig i iechyd ein hecosystemau. O fwydod sy’n awyru’n pridd, i'r gwenyn sy’n peillio ein cnydau, y crachod lludw sy'n malu gweddillion planhigion sy'n pydru, y cregyn gleision sy'n hidlo dyfroedd ein hafonydd a'r buchod coch cota sy'n bwyta cymylau o bla o bryfed gwyrdd, rydyn ni'n dibynnu ar infertibratiaid am ein hadnoddau sylfaenol.

Cadwraeth Infertebratiaid yng Nghymru

Mae wyth o infertebratiaid an-forol wedi’u cynnwys yn Atodiad II y Gyfarwyddeb Cynefinoedd a Rhywogaethau y Gymuned Ewropeaidd i’w cael yng Nghymru, ac sy’n cael eu cynrychioli yma ar 22 o Ardaloedd Cadwraeth Arbennig. Mae deuddeg rhywogaeth yn cael Amddiffyniad Llawn o dan Atodlen 5 Deddf Bywyd Gwyllt a Chefn Gwlad ac mae Adran 7 o Deddf yr Amgylchedd (Cymru) yn cynnwys 215 o rywogaethau o infertibratiaid. Mae 69 o’r rhywogaethau hynny wedi’u cofrestru fel ‘Ymchwil yn Unig’ i ddangos fod angen rhagor o wybodaeth i egluro’r graddfa a’r rheswm dros eu dirywiad. O’r gweddill, credir fod 33 (15%) wedi marw allan yng Nghymru ac mae nifer o rai eraill, gan gynnwys rhisglyn y morfa Lycia zonaria a’r pryf soldiwr Odontomyia hydroleon o dan fygythiad difrifol. Mae infertibratiaid yn cael eu cydnabod fel Nodweddion Cymwys ar 158 o SoDdGAau ac yn cael eu cynrychioli gan 88 o wahanol rywogaethau mewn 14 o Ddosbarthiadau.

Efallai bod ein rhywogaethau prinnaf o infertibratiaid yn cael eu hamddiffyn o dan ddeddfwriaeth y DU ac yn rhyngwladol ond mae cadwraeth y mwyafrif helaeth yn dibynnu ar sylweddoli'r amodau penodol o gynefin sy'n gallu cynnal cymanfa gyfoethog o rywogaethau. Mae gan rai o’r grwpiau mwyaf poblogaidd y fantais o gael eu cymdeithasau eu hunain sydd â phresenoldeb yng Nghymru. Mae Gwarchod Glöynnod Byw Cymru a Chymdeithas Gweision y Neidr Prydain yn bartneriaid gwerthfawr yn y dasg o sicrhau cadwraeth ein ffawna o infertebratiaid ac mae Ymddiriedolaeth Cadwraeth Infertibratiaid (Buglife) hefyd yn dod yn gynyddol weithgar. Yn anorfod, fodd bynnag, mae ehangder a chymhlethdod ffawna infertibratiaid Cymru’n golygu nad yw yr un fforwm yn gallu cynnig yr arbenigedd angenrheidiol. Ymdrechion arbeingwyr unigol sy'n gyfrifol am lawer o'n gwybodaeth, llawer o’r tu allan i Gymru.