Partneriaeth Natur Leol

Ynys Môn

Mae Ynys Môn yn gartref i amrywiaeth o gynefinoedd pwysig gan gynnwys twyni tywod, lagwnau, morfeydd heli, glaswelltiroedd, gwlyptiroedd, ffeniau, gwastadeddau llaid a choedwigoedd. Mae'r ynys yn cynnwys arfordir helaeth, hefo llawer ohono wedi'i ddynodi'n Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol. Mae 60 o safleoedd wedi'u dynodi'n Safleoedd o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA) ac mae pedwar ohonynt yn cael eu rheoli fel Gwarchodfeydd Natur Cenedlaethol. Mae'n gartref i wiwerod coch, dyfrgwn, brain coesgoch, llygod dŵr a gwalch y pysgod yn ogystal â bod yn gartref pwysig i'r diwydiant amaethyddol.

Sut fedrwch chi helpu natur?

Mae yna lawer o ffyrdd i helpu natur ar Ynys Môn. O wneud eich rhan i ganiatáu i'ch gardd dyfu'n hirach yn ystod misoedd y gwanwyn a'r haf, i ymuno â mentrau cymunedol a gwirfoddoli gyda phartneriaethau lleol. Un ffordd syml o helpu yw nodi arsylwadau o rywogaethau a wnewch wrth gerdded. Mae lawrlwytho ap LERC Cymru yn ffordd syml o gyflwyno unrhyw ganfyddiadau ac mae'n helpu i gael darlun llawn o gyfoeth ac amrywiaeth rhywogaethau ar Ynys Môn. I drafod unrhyw syniadau neu i ddarganfod beth sy'n digwydd yn eich ymyl a sut allwch chi helpu, cysylltwch â'r Swyddog Bywyd Gwyllt Lleol.

Lle i weld natur ar Ynys Môn:

Coedwig Cymundedol Llyn Parc Mawr (Cartref i wiwerod coch ag amrywiaeth o adar) Llyn Parc Mawr – Llyn Parc Mawr

Gwarchodfa Natur Cenedlaethol Cors Goch (Cartref i planhigion rhostir, telor, a gwas y neidr) Gwarchodfa Natur Cors Goch | North Wales Wildlife Trust

Parc Gwledig Morglawdd Caergybi (Cartref i Hebog tramor) Parc Gwledig Morglawdd Caergybi

Gwarchodfa Natur Genedlaethol a Choedwig Niwbwrch (Twyni tywod, wiwerod coch a llwybrau prydferth) Cyfoeth Naturiol Cymru / Gwarchodfa Natur Genedlaethol a Choedwig Niwbwrch

Gwarchodfa Natur Cemlyn (Lleoliad gwych i wylio adar) Gwarchodfa Natur Cemlyn | North Wales Wildlife Trust

Gwarchodfa Natur Lleol Trwyn yr Wylfa (Cymysgedd o glaswelltiroedd arfordirol a rhostir)

Twyni Aberffraw a Traeth Mawr (Cartref i amrywiaeth o blanhigion gan gynnwys tegeirian cors, tegeiran pyramidaidd a helleborines) Twyni Aberffraw a Traeth Mawr

Gwarchodfa Natur Cenedlaethol Cors Erddreiniog (Cartref i gynefinoedd ffendir helaeth a blodau gwyllt) Cyfoeth Naturiol Cymru / Gwarchodfa Natur Genedlaethol Cors Erddreiniog, Ynys Môn

Gwarchodfa Natur Cenedlaethol Cors Bodeilio (Cartref i llaid arbennig) Cyfoeth Naturiol Cymru / Gwarchodfa Natur Genedlaethol Cors Bodeilio, Ynys Môn

Safle o Ddiddordeb Cadwraeth Natur Aberlleiniog (Mae'r cynefinoedd yn cynnwys coetir llydanddail lled-naturiol hynafol sy'n gartref i ystlumod, dyfrgwn a gwiwerod coch) Aberlleiniog - Woodland Trust

Uchafbwyntiau ar Ynys Môn:

Gwiwer goch Sciurus vulgaris – Yn ystod yr 1970au a'r 1980au, roedd gwiwerod coch yn dod yn fwyfwy prin ar Ynys Môn oherwydd niferoedd cynyddol o wiwerod llwyd. Ar ôl ymdrechion mawr i'w hailgyflwyno a'u gwarchod, mae poblogaeth ffyniannus o wiwerod coch bellach ac nid yw gwiwerod llwyd yn bodoli ar yr ynys mwyach.

Mursen Penfro Coenagrion mercuriale - Rhestrwyd mursen penfro fel rhywogaeth mewn perygl yn Rhestr Goch Odonata Prydain 2008 ac mae wedi'i diogelu'n gyfreithiol o dan Ddeddf Bywyd Gwyllt a Chefn Gwlad 1981. Mae'n ffynnu mewn nentydd a ffosydd, yn aml o fewn ardaloedd rhostir asidig, a gellir ei chael mewn ardaloedd gwlyptir ar Ynys Môn.

Llygoden bengron y dŵr Arvicola amphibius – Mae llygod y dŵr wedi'u rhestru fel rhywogaeth sydd mewn perygl ac wedi'u gwarchod o dan Ddeddf Bywyd Gwyllt a Chefn Gwlad 1981. Maent yn byw mewn gwelyau cyrs, corsydd, nentydd a ffosydd ac maent dan fygythiad oherwydd dirywiad a cholli cynefinoedd. Mae'r minc Americanaidd hefyd yn peri bygythiad i lygod y dŵr. Ar hyd yr Afon Menai, mae poblogaethau minc Americanaidd ymledol wedi cael eu monitro a'u rheoli, gan ganiatáu i boblogaethau llygod y dŵr gynyddu.

Dyfrgi Lutra lutra- Mae dyfrgwn wedi'u gwarchod yn y DU o dan Ddeddf Bywyd Gwyllt a Chefn Gwlad, 1981. Mae poblogaethau ffyniannus o ddyfrgwn ledled Ynys Môn, gyda gwaith yn cael ei wneud i wella cynefinoedd a lleihau marwolaethau ar y ffyrdd.

Brân goesgoch Pyrrhocorax pyrrhocorax - Mae gan frain goesgoch ystod gyfyngedig o gynefinoedd ond mae poblogaethau preswyl toreithiog ar Ynys Môn.

Chwainlys Ynys Lawd Tephroseris integrifolia subsp. Maritima- Mae'r planhigyn blodeuol melyn hwn yn endemig i Ynys Gybi. Rhan fach o Lwybr Arfordirol Gogledd Cymru yw'r unig le yn y byd y gellir gweld y planhigyn hwn yn blodeuo ym mis Mai a mis Mehefin. Mae'n blanhigyn ag arogl melys sy'n ddeniadol iawn i gacwn bwm.